Arbeidsmiddelentester kiezen

Bij de inspectie van elektrische arbeidsmiddelen wordt gebruik gemaakt van een tester. Zo’n tester is verkrijgbaar van verschillende merken en in verschillende typen. En natuurlijk in verschillende prijzen. Hierdoor kan het lastig zijn om de juiste keuze te bepalen. Velen kijken als eerste naar de prijs maar dan kan later blijken dat dit niet slim was en een aantal metingen niet kunnen worden uitgevoerd.

De testers zijn in 2 hoofdgroepen te verdelen:

• Handmatige testers. Deze testers kunnen niet worden gekoppeld aan een computer. De metingen worden handmatig op papier of via de computer verwerkt. Sommige testers werken stap voor stap waarbij de keurmeester steeds een meting uitvoert en deze verwerkt. Er zijn ook testers die een serie testen uitvoeren waarna deze verwerkt dienen te worden.
• Automatische testers. Deze testers werken vaak menu-gestuurd en hebben een intern geheugen. Na het uitvoeren van een aantal inspecties/keuringen wordt de tester uitgelezen via de computer en kunnen er certificaten worden vervaardigd.

Een eenvoudige handmatige tester kan voldoende zijn voor bedrijven die bijvoorbeeld jaarlijks zo’n 40 – 100 eenvoudige testitems verwerken. Als er grotere aantallen arbeidsmiddelen gekeurd moeten worden en ook als u dit voor anderen wilt doen is een automatische tester met software te overwegen.

Qua elektrische voeding zijn er ook 2 groepen testers:

• Testers met alleen een batterijvoeding. Hiermee kan worden gemeten:
  • de weerstand van de beschermingsleiding,
  • de Isolatieweerstand,
  • de vervangende lekstroom,
  • vaak ook de doorgangstest waarbij verlengkabels worden gecontroleerd op aderbreuk van fase en nul.
• Testers die (ook) een netvoeding van 230 V hebben. Deze kunnen dezelfde metingen uitvoeren als de batterij gevoede testers, maar ook:
  • de reële lekstroom,
  • vaak ook de aanspreektijd van een aardlekbeveiliging,
  • vaak ook de opgenomen stroom en/of het opgenomen vermogen.

De NEN 3140 schrijft voor dat het meten van de weerstand van de beschermingsleiding moet plaats vinden met een meetstroom van tenminste 0,2 A. Dit is vaak voldoende maar bij grotere testitems, enige vervuiling of lange verlengkabels kan met handig zijn om een grotere meetstroom te gebruiken. Een aantal testers kunnen de meting aan de beschermingsleiding uitvoeren met 10 A en/of 25 A. Met name voor machines in de bouw en de industrie een aanrader.

De isolatieweerstand wordt gemeten met een gelijkspanning van 500 V. Met deze hoge spanning wordt een goede meting uitgevoerd. Sommige testers meten uitsluitend met 250 V. Dit is wel toegestaan volgens de NEN 3140 maar geeft niet altijd een betrouwbare meting.

Bij het meten van de isolatieweerstand en de vervangende lekstroom worden de fase en de nul in de contactdoos van de tester kortgesloten. Hierdoor is de ingangsspanning op het testitem nul Volt. Bij deze metingen dient het testitem te worden ingeschakeld. Als het testitem een handbediende bedieningsschakelaar heeft, zoals bijvoorbeeld een boormachine, is er geen probleem. Ook bij kortgesloten fase en nul is de schakelaar te bedienen en kunnen de metingen worden uitgevoerd en kan een batterij gevoede tester voldoen. Dit noemen we passief meten.

Anders wordt het bij testitems met een elektronische schakeling of relais gestuurde schakeling, zoals bijvoorbeeld een Senseo. Zo’n apparaat heeft een drukknop die verbonden is met de inwendige printplaat. En deze printplaat zal uitsluitend functioneren als er 230 Volt netspanning aanwezig is. Zonder deze netspanning blijven de schakelcontacten in het testitem open staan en wordt er geen juiste meting uitgevoerd. In dit geval moet je een tester gebruiken die ook op een netvoeding is aangesloten en dan de reële lekstroom (of aanraakstroom) meten. Dit geldt bij heel veel moderne apparaten! Bij deze apparaten zijn de Isolatieweerstand en de vervangende lekstroom niet of beperkt te meten met een batterij gevoede tester. De NEN 3140 zegt dat in plaats van de isolatieweerstand ook de reële lekstroom mag worden gemeten en daarvoor heb je een tester nodig die met een 230 V netvoeding werkt. Dit noemen we actief meten.

Van belang is ook of u uitsluitend 230 V arbeidsmiddelen gaat inspecteren, zoals handgereedschappen met een stekker of verlengkabels/kabelhaspels, of dat u ook driefasen arbeidsmiddelen (400 V) gaat keuren. Velen werken daarbij met een verloopsnoer waarbij aan de ene zijde een randaarde stekker zit en aan de andere zijde een driefasen contrastekker. Hierbij moet u bedenken dat dan ook de 3 fasen en de nul zijn kortgesloten en u dan weer problemen krijgt met het meten van de Isolatieweerstand en de vervangende lekstroom. Ook hier geldt dat het meten van de reële lekstroom de enige optie is nadat de beschermingsleiding is gemeten. Daarvoor zijn meetadapters en aardlekstroomtangen verkrijgbaar maar dan moet uw tester dat wel ondersteunen. Met een aardlekstroomtang zijn ook vast aangesloten machines te meten!

Niet alle elektrische arbeidsmiddelen worden geïnspecteerd volgens de NEN 3140:

• Medisch gebruikte apparatuur wordt geïnspecteerd volgens de NEN-EN-IEC 62353,
• Elektrische lasapparatuur wordt geïnspecteerd volgens de NEN-EN-IEC 60974-4.

U zult dan een tester moeten hebben die ook de metingen volgens deze normen kan uitvoeren.

Dan is er ook de Machinerichtlijn voor vast opgestelde machines. Deze machines worden elektrisch geïnspecteerd volgens de NEN 3140 en worden verder beoordeeld volgens de Machinerichtlijn.

Zwerfkasten hebben ingebouwde aardlekschakelaars (RCD’s) en ook deze moeten worden gecontroleerd. Dit doe je visueel, door meting en door het bedienen van de testknop. Er zijn ook aardlekschakelaars die in een stekker of aansluitsnoer zijn opgenomen: PRCD. Een aantal testers kunnen de aanspreektijd meten van de PRCD en sommigen ook van de RCD.

Enkele testers kunnen ook worden gebruikt voor de inspectie van niet-elektrische arbeidsmiddelen, zoals ladders, trappen, hijsmaterieel, etc. In de tester staat dan een checklist die u afwerkt. U heeft dan alle inspecties op één plaats. Nu worden daar vaak aparte Excel- of Wordbestanden voor gemaakt wat niet altijd handig is.

Er zijn ook testers met een ingebouwde camera. Dat kan handig zijn want een foto zegt vaak meer als een test. De foto een algemene foto zijn die bij de basisgegevens (de ‘ stamkaart’) van het betreffende arbeidsmiddelen staat maar ook een specifieke foto die alleen bij de huidige keuring hoort en op het certificaat wordt afgedrukt.

Als u de inspectieresultaten digitaal gaat verwerken heeft u een tester met ingebouwd geheugen nodig. Vaak kan dan ook in de tester een omschrijving, merk, type, locatie en inspectie-interval worden ingevoerd. De tester kan daarna worden uitgelezen via een RS-232-kabel, een USB-kabel of Bluetooth. Om de uitgelezen keuringen te verwerken is bijna altijd specifieke software nodig. Deze software werkt vaak alleen met een tester van hetzelfde merk. Dit kan een belemmering zijn als u later een tester van een ander merk aanschaft of er testers van diverse merken aanwezig zijn. Soms wordt een tester compleet met (eenvoudige) software uitgeleverd en hoeft u dit niet apart aan te schaffen. Er zijn ook fabrikanten waarbij u de software apart dient aan te schaffen. De software van de fabrikant is vaak wat beperkt, er is ook universele software verkrijgbaar dat met meerdere merken testers werkt en veel meer mogelijkheden heeft. Zoals het beheer van niet-elektrische arbeidsmiddelen.

Met sommige testers en software is het mogelijk om gegevens weer terug te zetten in de tester. Handig voor herinspecties. U hoeft dan vaak alleen de unieke code op te geven die op het arbeidsmiddel is aangebracht en de tester doet zijn werk. Daarna leest u de tester weer uit. Dit kan veel verwerkingstijd besparen!

Dan is er ook nog de keuze of u de software op uw eigen computer zet, op het netwerk of in de cloud. Een aantal bedrijven werken met een materieelbeheersysteem. Deze software heeft vaak niet de mogelijkheid om alle data uit de tester te halen, alleen wat basisgegevens. Deze materiaalbeheersoftware kan vaak wel universele CSV-bestanden inlezen. Meestal moet je dan eerst de tester uitlezen met de eigen software en daarna de resultaten exporteren als CSV en dit weer inlezen in de materieelbeheersoftware. Enkele testers kunnen direct CSV-bestanden genereren.

Voordat u een tester aanschaft is het van belang te overwegen:

• Handmatige of automatische tester?
• Beschermingsleiding meten met 0,2 A of een hogere meetstroom?
• Isolatieweerstand meten met 500 V of een lagere meetspanning?
• Passief meten of actief meten?
• Alleen 230 V arbeidsmiddelen of ook (vast aangesloten) 400 V machines en verlengkabels?
• Zijn er aardlekschakelaars: RCD en/of PRCD?
• Wilt u ook niet-elektrische arbeidsmiddelen in uw systeem verwerken?
• Gaat u ook medische apparatuur en lasapparaten keuren?
• Wenst u een ingebouwde camera?
• Gaat u werken met software van de fabrikant of toch universele software?

Kijk daarom eerst goed naar alle specificaties van de tester en de eventuele software. Laat u goed voorlichten. Natuurlijk is de aanschafprijs “onder de streep” belangrijk. Kijk ook verder “onder de tweede streep”. Dit voorkomt dat u achteraf teleur wordt gesteld dat de tester toch niet kan wat u wenst te doen of dat u veel extra tijd moet besteden aan het vervaardigen van certificaten.

Natuurlijk kunnen wij u adviseren. We hebben ruim 25 jaar (praktijk)ervaring en werken samen met veel fabrikanten.